" Un esposo indigno de su familia y de su reino

Un esposo indigno de su familia y de su reino

0

Las mujeres que fueron inmortalizadas por 刘向 Liú Xiàng nos hablan de las condiciones de vida en la China de la época de la dinastía 汉 Hàn o de cómo, durante ese período, se escenificaban las etapas históricas anteriores. Constituyen una ventana única a las condiciones de vida de las mujeres en la China antigua, un espejo de las tensiones entre el marco social que las constreñía y la agencia moral que podían ejercer. Este marco, definido por las "tres obediencias" (al padre, al marido y al hijo), chocaba a menudo con la realidad de mujeres excepcionales cuyas decisiones, como la que veremos, desbordaban lo establecido para redefinir los límites de la virtud.

La historia de "La Mujer Honesta de Qiū de Lǔ" es un relato desgarrador que nos presenta a un hombre indigno y a una mujer cuya integridad no admite compromisos. Es un drama que explora dos elementos fundamentales: los roles prescritos para la mujer y el poder de una decisión valiente. Su acto extremo encarna el ideal confuciano de la rectitud (义 yì), pero también revela su costado más trágico: cuando la virtud no tiene espacio vital, se vuelve destructiva.

《鲁秋洁妇》

Lǔ jié fù zhě

La mujer honesta de Qiū de 

1. 洁妇者,鲁秋胡子妻也。既纳之五日,去而宦于陈,五年乃归。

Jié fù zhě, Lǔ Qiū Húzǐ qī yě. Jì nà zhī wǔ rì, qù ér huàn yú Chén, wǔ nián nǎi guī. 

La mujer honesta era la esposa de Qiū Húzǐ de Lǔ. Cinco días después de casarse con ella, su esposo se marchó a servir como oficial en Chén, y regresó recién a los cinco años. (1)

未至家,见路旁妇人采桑,秋胡子悦之,下车谓曰:“若曝采桑,吾行道远,愿托桑荫下飡,下赍休焉。”

Wèi zhì jiā, jiàn lù páng fù rén cǎi sāng, Qiū Hú zǐ yuè zhī, xià chē wèi yuē: “Ruò pù cǎi sāng, wú xíng dào yuǎn, yuàn tuō sāng yīn xià cān, xià jī xiū yān.”

Cuando todavía no había llegado a casa, vio a una mujer al costado del camino recolectando hojas de morera. (2) Qiū Húzǐ se deleitó con ella, bajó del carruaje y le dijo: "Dado que estás bajo el sol recogiendo hojas de morera, y yo he recorrido un largo camino, deseo descansar bajo la sobra de la morera para comer, descargar mis pertenencias y descansar."

妇人采桑不辍,秋胡子谓曰:“力田不如逢丰年,力桑不如见国卿。吾有金,愿以与夫人。”

Fù rén cǎi sāng bù chuò, Qiū Hú zǐ wèi yuē: “Lì tián bù rú féng fēng nián, lì sāng bùrú jiàn guó qīng. Wú yǒu jīn, yuàn yǐ yǔ fū rén.”

Como la mujer continuó recogiendo moras sin inmutarse, Qiū Húzǐ le dijo: "Esforzarse en el campo no es tan bueno como tener un año de cosecha abundante; recoger hojas de morera no es tan bueno como encontrarse con un ministro del reino. Tengo dinero y deseo dártelo."

妇人曰:“嘻!夫采桑力作,纺绩织纴,以供衣食,奉二亲,养夫子。吾不愿金,所愿卿无有外意,妾亦无淫泆之志,收子之赍与笥金。”秋胡子遂去。

Fù rén yuē: “Xī! Fū cǎi sāng lì zuò, fǎng jì zhī rèn, yǐ gōng yī shí, fèng èr qīn, yǎng fū zǐ. Wú bù yuàn jīn, suǒ yuàn qīng wú yǒu wài yì, qiè yì wú yín yì zhī zhì, shōu zǐ zhī jī yǔ sì jīn.” Qiū Hú zǐ suì qù.

La mujer dijo: "¡Ah! Trabajo recogiendo hojas de morera e hilo y tejo para proveer de ropa y comida a mis dos suegros y para mantener a mi esposo. Ahora no quiero tu dinero, sino que deseo que el honorable señor no tenga intenciones fuera del hogar y que esta humilde servidora no tenga deseos licenciosos. Conserve sus pertenencias y su dinero en su cesta." Qiū Húzǐ, a continuación, se marchó.

 2. 至家,奉金遗母,使人唤妇至,乃向采桑者也,秋胡子惭。 

Zhì jiā, fèng jīn yí mǔ, shǐ rén huàn fù zhì, nǎi xiàng cǎi sāng zhě yě, Qiū Húzǐ cán.

Cuando llegó a su casa, ofreció el dinero a su madre e hizo que alguien llamara a su esposa. Cuando enfrentó a la mujer que recogía hojas de morera, Qiū Húzǐ se avergonzó.

妇曰:“子束发修身,辞亲往仕,五年乃还,当所悦驰骤,扬尘疾至。

Fù yuē: “Zǐ shù fǎ xiū shēn, cí qīn wǎng shì, wǔ nián nǎi hái, dāng suǒ yuè chí zhòu, yáng chén jí zhì.

La mujer dijo: "Te ataste el cabello y te preparaste, y dejaste a tus padres para asumir un cargo. Regresas después de cinco años y deberías estar feliz cabalgando a toda velocidad, levantando polvo para llegar pronto.

今也乃悦路傍妇人,下子之装,以金予之,是忘母也。忘母不孝,好色淫泆,是污行也,污行不义。

Jīn yě nǎi yuè lù bàng fù rén, xià zǐ zhī zhuāng, yǐ jīn yǔ zhī, shì wàng mǔ yě. Wàng mǔ bù xiào, hào sè yín yì, shì wū xíng yě, wū xíng bù yì.

Ahora, sin embargo, te has deleitado en encontrar una mujer en el camino, bajaste tu equipaje y le ofreciste dinero, olvidando a tu madre. Olvidar a la madre es falta de piedad filial. Complacerse en la lujuria es un comportamiento inmoral, y la conducta inmoral es injusta.

夫事亲不孝,则事君不忠。处家不义,则治官不理。

Fū shì qīn bù xiào, zé shì jūn bù zhōng. Chù jiā bù yì, zé zhì guān bù lǐ. 

El que no es piadoso en servir a sus padres no será tampoco leal en servir al gobernante. El que es injusto en los asuntos de familia, también será incompetente en el ejercicio de su cargo. 

孝义并亡,必不遂矣。妾不忍见,子改娶矣,妾亦不嫁。” 遂去而东走,投河而死。 

Xiào yì bìng wáng, bì bù suì yǐ. Qiè bù rěn jiàn, zǐ gǎi qǔ yǐ, qiè yì bù jià.” Suì qù ér dōng zǒu, tóu hé ér sǐ. 

Habiendo perdido la piedad filial y la justicia, no hay modo de que tengas éxito. No soporto verlo: elige otra esposa; yo no volveré a casarme." A continuación se marchó, fue hacia el Este y se arrojó en el río, donde murió.  

君子曰:“洁妇精于善。夫不孝莫大于不爱其亲而爱其人,秋胡子有之矣。”

Jūn zǐ yuē: “Jié fù jīng yú shàn. Fū bù xiào mò dà yú bù ài qí qīn ér ài qí rén, Qiū Hú zǐ yǒu zhī yǐ.”

Un sabio dijo: "La mujer honesta era excelente en la bondad. No hay nada peor, respecto de la piedad filial, que no amar a los padres sino a otras personas. Esto es lo que caracterizaba a Qiū Húzǐ."  

君子曰:“见善如不及,见不善如探汤。秋胡子妇之谓也。”

Jūnzǐ yuē: “Jiàn shàn rú bù jí, jiàn bù shàn rú tàn tāng. Qiū Hú zǐ fù zhī wèi yě.”

Un sabio dijo: "Veía la bondad como algo a lo que apresurarse y contemplaba la maldad como si fuera hundirse en agua hirviente. Esto se dice de la esposa de Qiū Húzǐ." (3)

 《》云:“惟是褊心,是以为刺。”此之谓也。

“Shī” yún: “Wéi shì biǎn xīn, shì yǐ wéi cì.” Cǐ zhī wèi yě.

El Clásico de la poesía dice: "Precisamente por su corazón superficial es que fue criticado." Esto se dice de él.

3.  颂曰:秋胡西仕,五年乃归,遇妻不识,心有淫思,妻执无二,归而相知,耻夫无义,遂东赴河。

Sòng yuē: Qiū Hú xī shì, wǔ nián nǎi guī, yù qī bù shí, xīn yǒu yín sī, qī zhí wú èr, guī ér xiāng zhī, chǐ fū wú yì, suì dōng fù hé.

Las Odas dicen: Qiū Húxī sirvió como oficial en el Oeste y regresó a los cinco años; cuando encontró a su esposa no la reconoció, pero su corazón tenía pensamientos lujuriosos. La esposa se mantuvo íntegra y, cuando regresó, se reconocieron mutuamente. Avergonzada de la inmoralidad de él, se marchó hacia el Este y se arrojó a un río.

Sin salida: el destino trágico de la integridad

La historia de la esposa de 秋胡子 Qiū Húzǐ es profundamente trágica. Su virtud es tan inflexible que, al no encontrar un marco social donde sostenerse, la única salida honorable que encuentra es la autoaniquilación. No es solo una víctima de un marido lascivo, sino de un sistema de valores que, si bien le da las herramientas para juzgar, no le ofrece un camino para vivir después de la sentencia. 刘向 Liú Xiàng la inmortaliza como "ejemplar", pero su historia resuena como una crítica punzante: a veces, la ejemplaridad exige el sacrificio total . Nos habla, desde la lejana China 汉 Hàn, de un conflicto eterno: el choque entre la integridad personal y lo que no podemos manejar pero influencia nuestras vidas.


(1) La partida a los cinco días subraya la prioridad de la carrera pública (宦 huàn, hacer carrera) sobre los lazos conyugales. La esposa queda inmediatamente relegada a la espera y al cuidado de la familia de él, un patrón común.

(2) Las hojas de mora se recogían para alimentar a los gusanos de seda. Como la mujer dice más adelante, se encargaba de todo el proceso: criar los gusanos, hilar y tejer. 

(3) Cita de Analectas XVI, 11, 
donde Confucio elogia la prontitud en seguir el bien y la repulsión ante el mal. Esta cita dota de una autoridad clásica incontestable el elogio de la mujer.

Estos son los capítulos de 列女传 Liè nǚ Zhuàn, Biografías de mujeres destacadas, que ya hemos traducido. Nuestro proyecto es traducir el libro completo y también enriquecer las notas a la traducción.

1. 母仪传 Mǔ yí zhuàn, Biografías de modelos de maternidad

1.1 《有虞二妃》 Yǒu yú èr fēi, Las dos esposas de Yǒuyú 

1.2 弃母姜嫄, Qì mǔ Jiāng yuán, Jiāng Yuán, la madre de Qì 

1.3 契母简狄 Xiè mǔ Jiǎn dí, Jiǎn dí, madre de Xiè

1.4 《启母涂山》Qǐ mǔ Túshān, Túshān, madre de Qǐ 

1.5 《汤妃有㜪》Tāng fēi Yǒu shēn, Yǒushēn, esposa de Tāng  

1.6 《周室三母》Zhōu shì sān mǔ, Las tres madres de la casa Zhōu

1.7 《卫姑定姜》Wèi gū Dìng Jiāng, La dama Dìng Jiāng de Wèi

1.8 《齐女傅母》Qí nǚ fù mǔ, La madre tutora de la mujer de Qí

1.9 《鲁季敬姜》 Lǔ Jì Jìng Jiāng,  Jìng Jiāng del clan Jì de Lǔ 

1.10 《楚子发母》Chǔ Zǐ fā mǔ, La madre de Zǐfā de Chǔ 

1.11《邹孟轲母》Zōu Mèng kē mǔ, La madre de Mèngkē de Zōu

1.12《鲁之母师》Lǔ zhī mǔ shī, La madre maestra de Lǔ

1.13 《魏芒慈母》Wèi Máng cí mǔ, La compasiva madre Máng de Wèi 

1.14 《齐田稷母》Qí Tián jì mǔ, La madre de Tiánjì de Qí 

2. 贤明传 Xián míng zhuàn, Biografías de conocedoras y esclarecidas

2.1 《周宣姜后》Zhōu Xuān Jiāng hòu, Jiāng, esposa del rey Xuān de Zhōu  

2.2 《齐桓卫姬》Qí Huán Wèi Jī, Jī de Wèi, esposa de Huán de Qí

2.3 《晋文齐姜》Jìn Wén Qí Jiāng, Jiāng de Qí, esposa de Wén de Jìn

2.4 《秦穆公姬》Qín Mù gōng Jī, Jī, esposa del señor Mù de Qín

2.5 楚庄樊姬Chǔ Zhuāng Fán jī, La concubina Fán del rey Zhuāng de Chǔ

2.6 《周南之妻》Zhōu nán zhī qī, La esposa de Zhōunán 

2.7 《宋鲍女宗》Sòng Bào nǚ zōng, La honorable esposa de Bào de Sòng  

2.8  《陶荅子妻》Táo dā zi qī, La esposa de Dāzǐ de Táo

2.9  《柳下惠妻》Liǔ xià Huì qī, La esposa de Liǔxià Huì

2.10  《鲁黔娄妻》Lǔ Qián Lóu qī, La esposa de Qián Lóu de Lǔ

2.12 《齐相御妻》Qí xiāng yù qī, La esposa del conductor del carruaje del primer ministro de Qí

2.13《楚接舆妻》Chǔ Jiē yù qī, La esposa de Jiēyù de Chǔ  

2.14 《楚老莱妻》Chǔ Lǎo Lái zhī, La esposa de Lǎo Lái de Chǔ

2.15 《楚于陵妻》Chǔ Wū líng qī, La esposa de Wūlíng de Chǔ

3. 仁智传 Rén zhì zhuàn, Biografías de humanitarias y sabias

3.1 《密康公母》Mì Kāng gōng mǔ, La madre del señor Kāng de Mì

3.2 《楚武邓曼》Chǔ Wǔ Dèng Màn, Dèng Màn, esposa de Wǔ de Chǔ 

3.3 《许穆夫人》Xǔ Mù fū rén, La esposa de Mù de Xǔ  

3.4 《曹僖氏妻》Cáo Xī shì qī, La esposa del clan Xī de Cáo

3.5《孙叔敖母》Sūn Shū áo mǔ, La madre de Sūn Shū áo  

3.6 《晋伯宗妻》Jìn Bó Zōng qī, La esposa de Bó Zōng de Jìn 

3.7 卫灵夫人 Wèi Líng fū rén, La esposa de Líng de Wèi

3.8 《齐灵仲子》Qí Líng Zhòng zǐ, Zhòngzǐ de Líng de Qí 

3.9《鲁臧孙母》Lǔ Zāng sūn mǔ, La madre de Zāngsūn de Lǔ    

3.10 《晋羊叔姬》Jìn Yáng Shū Jī, Shū Jī de Yáng de Jìn  

3.11 《晋范氏母》Jìn Fàn shì mǔ, La madre del clan Fàn del reino de Jìn

3.12 《鲁公乘姒》Lǔ Gōng chéng sì, La hermana mayor de Gōng chéng de Lǔ 

3.13 《鲁漆室女》Lǔ Qī shì nǚ, La mujer de Qīshì de Lǔ

3.14 《魏曲沃负》Wèi Qū wò fù, La mujer de Qūwò de Wèi 

3.15《赵将括母》Zhào jiāng Kuò mǔ, La madre de Kuò, general de Zhào

4. 贞顺传 Zhēn shùn zhuàn, Biografías de castas y obedientes

4.1 召南申女 Shào nán Shēn nǚ, La mujer de Shēn en Shàonán 

4.2 《宋恭伯姬》Sòng Gōng Bó Jī, Bó Jī, esposa de Gōng de Sòng

4.3 《卫宣夫人》Wèi Xuān fū rén, La esposa de Xuān de Wèi  

4.4 《蔡人之妻》Cài rén zhī qī, La esposa de una persona de Cài  

4.5《黎庄夫人》Lí Zhuāng fū rén, La esposa de Zhuāng de Lí

4.6《齐孝孟姬》Qí Xiào Mèng Jī, "Mèng Jī, esposa de Xiào de Qí"

4.7《息君夫人》Xī jūn fū rén, La esposa del gobernante de Xī

4.8 《齐杞梁妻》 Qí Qǐ Liáng qī, La esposa de Qǐ Liáng de Qí 

4.9《楚平伯嬴》Chǔ Píng Bó Yíng, Bó Yíng y <el rey> Píng de Chǔ 

4.10《楚昭贞姜》Chǔ Zhāo zhēn Jiāng, La leal Jiāng, esposa de Zhāo de Chǔ

4.11《楚白贞姬》Chǔ Bái zhēn Jī, La casta Jī de Bái de Chǔ

4.12《卫宗二顺》Wèi zōng èr shùn, Las dos mujeres obedientes del clan Wèi

4.13《鲁寡陶婴》Lǔ guǎ Táo Yīng, Táo Yīng, la viuda del reino de Lǔ

4.14 《陈寡孝妇》Chén guǎ xiào fù, La viuda de Chén respetuosa de la piedad filial

5. 节义传 Jié yì zhuàn, Biografías de íntegras y justas

5.1 《鲁孝义保》Lǔ xiào yì bǎo, La justa nodriza de Xiào del reino de Lǔ

5.2 《楚成郑瞀》Chǔ chéng zhèng mào, Zhèn Mào, esposa de Chéng de Chǔ 

5.3《晋圉怀嬴》Jìn Yǔ Huái Yíng, Huái Yín, esposa de Yǔ de Jìn

5.4 《楚昭越姬》Chǔ Zhāo Yuè jī, La consorte del rey Zhāo de Chǔ, del reino de Yuè  

5.5 《盖将之妻》Gě jiāng zhī qī, La esposa del general de Gě  

5.6《鲁义姑姊》Lǔ yì gū zǐ, La tía justa de Lǔ  

5.7《代赵夫人》Dài zhào fū rén, La dama Zhào de Dài 

5.8齐义继母》Qí yì jì mǔ, La madrastra justa de Qí

5.9《鲁秋洁妇》Lǔ jié fù zhě, La mujer honesta de Qiū de Lǔ 

6. 辩通传 Biàn tōng zhuàn, Biografías de hábiles con el discurso

6.1 《齐管妾婧》Qí Guǎn qiè Jìng, Jìng, concubina de Guǎn del reino de Qí

6.3 《晋弓工妻》Jìn gōng gōng qī, La esposa del fabricante de arcos de Jìn 

6.5 《楚野辩女》 Chǔ yě biàn nǚ, La mujer argumentadora de la campiña de Chǔ 

6.7 《赵津女娟》 Zhào jīn nǚ Juān, Juān, la mujer del barco de transporte de Zhào

6.10 《齐锺离春》Qí Zhōng lí Chūn, Zhōnglí Chūn de Qí

6.15 《齐太仓女》Qí tài cāng nǚ, La hija del administrador del Gran granero de Qí

7. 孽嬖传 Niè bì zhuàn, Biografías de favoritas malvadas

7.1 夏桀末喜 Xià Jié Mò xǐ, Mòxǐ, esposa de Jiè de la dinastía Xià

7.2 《殷纣妲己》Yīn Zhòu Dá jǐ, Dá jǐ, de Zhòu de Yīn. La pérdida del Mandato del Cielo del último rey Shāng 

7.3《周幽褒姒》Zhōu Yōu Bāo Sì, Bāo Sì, esposa de Yōu del reino de Zhōu. Una bella mujer, un conjuro y una venganza

8. 续列女传 Xù liè nǚ zhuàn, Biografías suplementarias

8.2《陈辩女》Chén biàn nǚ, La discutidora de Chén



Díaz, M. E. y Torres, L. N. (23 de octubre de 2025). Un esposo indigno de su familia y de su reino. China desde el Sur. https://www.chinadesdeelsur.com/2025/10/un-esposo-indigno-de-su-familia-y-de-su.html

 

 



Entradas que pueden interesarte

Sin comentarios