El problema de los nombres propios
La mujer de este episodio de las《列女传》Liè nǚ zhuàn, Biografías de mujeres destacadas vivió en el siglo VII a.C. En la historia están en juego dos reinos: 秦 Qín, al que pertenece la protagonista y 晋 Jìn, el de su esposo. Esta es la parte sencilla, se trata de dos reinos bien conocidos y, además el carácter 晋 Jìn (tradicional 晉) se usa actualmente como abreviatura de la provincia de 山西 Shānxī, además de designar una dinastía que reinó varios siglos después de esta historia, del 266 al 420.
Además de los dos reinos, los personajes mencionados en la biografía son:
怀嬴 Huái Yíng: la protagonista del relato. 嬴 Yíng es el nombre del clan que reinaba, en ese momento, el reino de Qín. Huái es el título póstumo de su esposo, de modo que 怀嬴 Huái Yíng no es su nombre de nacimiento, sino el de su clan y su esposo. Era una práctica común para nombrar a las mujeres.
圉 Yǔ: esposo de la protagonista. Hijo mayor y heredero del señor 惠 Huì del reino de Jìn. Se lo mencion también como 子圉 Zǐ Yǔ. Desde el 643 al 638 fue rehén en el reino de Qín, hasta que escapó. Gobernó por corto tiempo a la muerte de su padre, porque fue asesinado por su tío.
穆 Mù: padre de la protagonista. Señor del reino de 秦 Qín, reinó entre el 659 y el 621 antes de Cristo.
《晋圉怀嬴》
Jìn Yǔ Huái Yíng
Huái Yín, esposa de Yǔ de Jìn
1. 怀嬴者,秦穆之女,晋惠公太子之妃也。圉质于秦,穆公以嬴妻之。
Huái Yíng zhě, Qín Mù zhī nǚ, Jìn Huì gōng tài zǐ zhī fēi yě. Yǔ zhì yú qín, Mù gōng yǐ Yíng qī zhī.
Huái Yíng era la hija de Mù de Qín y la esposa del príncipe heredero del señor Huì de Jìn. Cuando Yǔ estaba como rehén en Qín, el señor Mù le otorgó a Yíng como esposa.
六年,圉将逃归,谓嬴氏曰:“吾去国数年,子父之接忘,而秦晋之友不加亲也。夫鸟飞反乡,狐死首邱,我其首晋而死,子其与我行乎?”
Liù nián, Yǔ jiāng táo guī, wèi Yíng shì yuē: “Wú qù guó shù nián, zǐ fǔ zhī jiē wàng, ér qín jìn zhī yǒu bù jiā qīn yě. Fū niǎo fēi fǎn xiāng, hú sǐ shǒu qiū, wǒ qí shǒu jìn ér sǐ, zǐ qí yǔ wǒ xíng hū?”
Después de seis años, cuando Yǔ estaba a punto de escapar para retornar a su reino, le dijo a Yíng: "Me marché de mi reino hace muchos años, tu padre ha olvidado recibirme y los reinos de Qín y Jìn no se han vuelto más cercanos. Las aves vuelan de regreso a su lugar natal y las zorras, cuando están por morir, vuelven su cabeza a su cubil. Ahora vuelvo mi cabeza hacia Jìn para morir allí. ¿Vendrás conmigo?
嬴氏对曰:“子,晋太子也。辱于秦,子之欲去,不亦宜乎!虽然,寡君使婢子侍执巾栉以固子也。
Yíng shì duì yuē: “Zǐ, jìn tài zǐ yě. Rǔ yú Qín, zǐ zhī yù qù, bù yì yí hū! Suī rán, guǎ jūn shǐ bèi zǐ shì zhí jīn zhì yǐ gù zǐ yě. Jīn wú bù zú yǐ jié zǐ, shì wú bù xiào yě.
Yíng le respondió diciendo: "Tú eres el príncipe heredero de Jìn. Has sido humillado en Qín y deseas marcharte. ¡Cómo no sería apropiado! Sin embargo, a esta humilde persona el gobernante le ordenó que, como una servidora, te asistiera con el peine y las toallas para que permanecieras.
今吾不足以结子,是吾不肖也。从子而归,是弃君也。言子之谋,是负妻之义也。三者无一可行,虽吾不从子也。子行矣,吾不敢泄言,亦不敢从也。
Jīn wú bù zú yǐ jié zǐ, shì wú bù xiào yě. Zòng zǐ ér guī, shì qì jūn yě. Yán zǐ zhī móu, shì fù qī zhī yì yě. Sān zhě wú yī kě xíng, Suī wú bù zòng zǐ yě. Zǐ xíng yǐ, wú bù gǎn xiè yán, yì bù gǎn cóng yě.
Ahora no he sido capaz de retenerte, porque soy indigna. Si te siguiera de regreso, esto sería abandonar al gobernante. Si comunico tu plan, esto sería dar la espalda al deber de la esposa. Ninguna de las tres situaciones puede ser aceptada. A pesar de que no voy a acompañarte, si te marchas no me atreveré a contarlo, como tampoco me atrevo a seguirte.
子圉遂逃归。君子谓怀嬴善处夫妇之间。
Zǐ Yǔ suì táo guī. Jūn zǐ wèi Huái Yíng shàn chǔ fū fù zhī jiān.
Zǐ Yǔ, entones, escapó a su reino. Un sabio dijo que Huái Yíng era excelente en el manejo de las relaciones entre los esposos.
2. 颂曰:晋圉质秦,配以怀嬴,圉将与逃,嬴不肯听,亦不泄言,操心甚平,不告所从,无所阿倾。
Sòng yuē: Jìn Yǔ zhì Qín, pèi yǐ Huái Yíng, Yǔ jiāng yǔ táo, Yíng bù kěn tīng, yì bù xiè yán, cāo xīn shèn píng, bù gào suǒ cóng, wú suǒ ā qīng.
El Clásico de la Poesía dice: "Cuando Yǔ de Qín fue rehén en Qín, se casó con Huái Yíng. En el momento en que Yǔ estaba a punto de escapar, Yíng no estuvo dispuesta a escucharlo, pero tampoco lo denunció. Se preocupó por ser en extremo ecuánime y no lo comunicó para que lo siguieran, no siendo tendenciosa en nada.
Estos son los capítulos de 列女传 Liè nǚ Zhuàn, Biografías de mujeres destacadas, que ya hemos traducido. Nuestro proyecto es traducir el libro completo y también enriquecer las notas a la traducción.
1. 母仪传 Mǔ yí zhuàn, Biografías de modelos de maternidad
1.1 《有虞二妃》 Yǒu yú èr fēi, Las dos esposas de Yǒuyú1.2 《弃母姜嫄》, Qì mǔ Jiāng yuán, Jiāng Yuán, la madre de Qì
1.3 《契母简狄》 Xiè mǔ Jiǎn dí, Jiǎn dí, madre de Xiè
1.4 《启母涂山》Qǐ mǔ Túshān, Túshān, madre de Qǐ
1.5 《汤妃有㜪》Tāng fēi Yǒu shēn, Yǒushēn, esposa de Tāng
1.6 《周室三母》Zhōu shì sān mǔ, Las tres madres de la casa Zhōu
1.7 《卫姑定姜》Wèi gū Dìng Jiāng, La dama Dìng Jiāng de Wèi
1.8 《齐女傅母》Qí nǚ fù mǔ, La madre tutora de la mujer de Qí
1.9 《鲁季敬姜》 Lǔ Jì Jìng Jiāng, Jìng Jiāng del clan Jì de Lǔ
1.10 《楚子发母》Chǔ Zǐ fā mǔ, La madre de Zǐfā de Chǔ
1.11《邹孟轲母》Zōu Mèng kē mǔ, La madre de Mèngkē de Zōu
1.12《鲁之母师》Lǔ zhī mǔ shī, La madre maestra de Lǔ
1.13 《魏芒慈母》Wèi Máng cí mǔ, La compasiva madre Máng de Wèi
1.14 《齐田稷母》Qí Tián jì mǔ, La madre de Tiánjì de Qí
2. 贤明传 Xián míng zhuàn, Biografías de conocedoras y esclarecidas
2.1 《周宣姜后》Zhōu Xuān Jiāng hòu, Jiāng, esposa del rey Xuān de Zhōu
2.2 《齐桓卫姬》Qí Huán Wèi Jī, Jī de Wèi, esposa de Huán de Qí
2.3 《晋文齐姜》Jìn Wén Qí Jiāng, Jiāng de Qí, esposa de Wén de Jìn
2.4 《秦穆公姬》Qín Mù gōng Jī, Jī, esposa del señor Mù de Qín
2.5 《楚庄樊姬》Chǔ Zhuāng Fán jī, La concubina Fán del rey Zhuāng de Chǔ
2.6 《周南之妻》Zhōu nán zhī qī, La esposa de Zhōunán
2.7 《宋鲍女宗》Sòng Bào nǚ zōng, La honorable esposa de Bào de Sòng
2.8 《陶荅子妻》Táo dā zi qī, La esposa de Dāzǐ de Táo
2.9 《柳下惠妻》Liǔ xià Huì qī, La esposa de Liǔxià Huì
2.10 《鲁黔娄妻》Lǔ Qián Lóu qī, La esposa de Qián Lóu de Lǔ
2.12 《齐相御妻》Qí xiāng yù qī, La esposa del conductor del carruaje del primer ministro de Qí
2.13《楚接舆妻》Chǔ Jiē yù qī, La esposa de Jiēyù de Chǔ
2.14 《楚老莱妻》Chǔ Lǎo Lái zhī, La esposa de Lǎo Lái de Chǔ
2.15 《楚于陵妻》Chǔ Wū líng qī, La esposa de Wūlíng de Chǔ
3. 仁智传 Rén zhì zhuàn, Biografías de humanitarias y sabias
3.1 《密康公母》Mì Kāng gōng mǔ, La madre del señor Kāng de Mì
3.2 《楚武邓曼》Chǔ Wǔ Dèng Màn, Dèng Màn, esposa de Wǔ de Chǔ
3.3 《许穆夫人》Xǔ Mù fū rén, La esposa de Mù de Xǔ
3.5《孙叔敖母》Sūn Shū áo mǔ, La madre de Sūn Shū áo
3.6 《晋伯宗妻》Jìn Bó Zōng qī, La esposa de Bó Zōng de Jìn
3.7 《卫灵夫人》 Wèi Líng fū rén, La esposa de Líng de Wèi
3.8 《齐灵仲子》Qí Líng Zhòng zǐ, Zhòngzǐ de Líng de Qí
3.9《鲁臧孙母》Lǔ Zāng sūn mǔ, La madre de Zāngsūn de Lǔ
3.10 《晋羊叔姬》Jìn Yáng Shū Jī, Shū Jī de Yáng de Jìn
3.11 《晋范氏母》Jìn Fàn shì mǔ, La madre del clan Fàn del reino de Jìn
3.12 《鲁公乘姒》Lǔ Gōng chéng sì, La hermana mayor de Gōng chéng de Lǔ
3.13 《鲁漆室女》Lǔ Qī shì nǚ, La mujer de Qīshì de Lǔ
3.14 《魏曲沃负》Wèi Qū wò fù, La mujer de Qūwò de Wèi
3.15《赵将括母》Zhào jiāng Kuò mǔ, La madre de Kuò, general de Zhào
4. 贞顺传 Zhēn shùn zhuàn, Biografías de castas y obedientes
4.1 《召南申女》 Shào nán Shēn nǚ, La mujer de Shēn en Shàonán
4.2 《宋恭伯姬》Sòng Gōng Bó Jī, Bó Jī, esposa de Gōng de Sòng
4.3 《卫宣夫人》Wèi Xuān fū rén, La esposa de Xuān de Wèi
4.4 《蔡人之妻》Cài rén zhī qī, La esposa de una persona de Cài
4.5《黎庄夫人》Lí Zhuāng fū rén, La esposa de Zhuāng de Lí
4.6《齐孝孟姬》Qí Xiào Mèng Jī, "Mèng Jī, esposa de Xiào de Qí"
4.7《息君夫人》Xī jūn fū rén, La esposa del gobernante de Xī
4.8 《齐杞梁妻》 Qí Qǐ Liáng qī, La esposa de Qǐ Liáng de Qí
4.9《楚平伯嬴》Chǔ Píng Bó Yíng, Bó Yíng y <el rey> Píng de Chǔ
4.10《楚昭贞姜》Chǔ Zhāo zhēn Jiāng, La leal Jiāng, esposa de Zhāo de Chǔ
4.11《楚白贞姬》Chǔ Bái zhēn Jī, La casta Jī de Bái de Chǔ
4.12《卫宗二顺》Wèi zōng èr shùn, Las dos mujeres obedientes del clan Wèi
4.13《鲁寡陶婴》Lǔ guǎ Táo Yīng, Táo Yīng, la viuda del reino de Lǔ
4.14 《陈寡孝妇》Chén guǎ xiào fù, La viuda de Chén respetuosa de la piedad filial
5. 节义传 Jié yì zhuàn, Biografías de íntegras y justas
5.1 《鲁孝义保》Lǔ xiào yì bǎo, La justa nodriza de Xiào del reino de Lǔ
5.2 《楚成郑瞀》Chǔ chéng zhèng mào, Zhèn Mào, esposa de Chéng de Chǔ
5.3《晋圉怀嬴》Jìn Yǔ Huái Yíng, Huái Yín, esposa de Yǔ de Jìn
5.7《代赵夫人》Dài zhào fū rén, La dama Zhào de Dài
6. 辩通传 Biàn tōng zhuàn, Biografías de hábiles con el discurso
6.1 《齐管妾婧》Qí Guǎn qiè Jìng, Jìng, concubina de Guǎn del reino de Qí
6.3 《晋弓工妻》Jìn gōng gōng qī, La esposa del fabricante de arcos de Jìn6.5 《楚野辩女》 Chǔ yě biàn nǚ, La mujer argumentadora de la campiña de Chǔ
6.7 《赵津女娟》 Zhào jīn nǚ Juān, Juān, la mujer del barco de transporte de Zhào
6.10 《齐锺离春》Qí Zhōng lí Chūn, Zhōnglí Chūn de Qí
6.15 《齐太仓女》Qí tài cāng nǚ, La hija del administrador del Gran granero de Qí
7. 孽嬖传 Niè bì zhuàn, Biografías de favoritas malvadas
7.1 《夏桀末喜》 Xià Jié Mò xǐ, Mòxǐ, esposa de Jiè de la dinastía Xià
8. 续列女传 Xù liè nǚ zhuàn, Biografías suplementarias
8.2《陈辩女》Chén biàn nǚ, La discutidora de ChénDíaz, M. E. y Torres, L. N. (29 de diciembre de 2024). El conflicto de lealtades en clave confucianista. China desde el Sur. https://www.chinadesdeelsur.com/2024/12/el-conflicto-de-lealtades-en-clave.html
南